صدها پژوهش‌گر ایران‌شناسی از بیست کشور جهان در مونترال | هیچ فیلتری وجود ندارد. تنها فیلتر کیفیت است!
منتشرشده در وبسایت هفته
سامان زمان‌زاده
انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی (International Society for Iranian Studies) در سال 1967 به عنوان یک گروه آکادمیک برای کمک به رشد و پشتیبانی از پروژه‌های مربوط به مطالعات ایران در سطح بین‌المللی بنیان گذاشته شد. این نهاد که یکی از ارگان‌های وابسته به «سازمان بین‌المللی مطالعات خاورمیانه MESA» است، نهادی‌ست غیرسیاسی و غیردولتی متشکل از افراد علاقمند به حوزه مطالعات ایران در گسترده‌ترین سطح.
هدف این سازمان، که تحت نظر یک هیئت مدیره انتخابی و هیئت اجرایی اداره می‌شود، عبارت است از ارتقاء دانش عمومی و آکادمیک در حوزه مطالعات ایران، تشویق مراکز آموزشی به تدریس دروس مربوط به این رشه، در سطوح عمومی و تخصص، تسهیل تبادل علمی بین اعضا و دانشجویان علاقمند در سطح بین‌المللی.
این سازمان صاحب امتیاز ژورنال معتبر Iranian Studies است، که از نشریه‌های علمی معتبر دنیا در زمینه تاریخ، فرهنگ و ادبیات ایران محسوب می‌شود. سردبیر فعلی این نشریه، دکتر هما کاتوزیان از دانشگاه آکسفورد است.
مجمع بین‌المللی مطالعات ایران، با بیش از 500 عضو از میان محققان دانشگاهی و غیردانشگاهی، از بزرگ‌ترین انجمن‌های معتبر دنیا در زمینه مطالعات ایران است که وظیفه‌اش را فراهم کردن فضایی آزاد برای گردش و تبادل اطلاعات و تحقیقات مربوط به این حوزه می‌داند.
از سال 1998 انجمن ایران‌شناسی و ژورنال مطالعات ایران اقدام به برگزاری دو سال یک بار کنفرانس ایران‌شناسی کرده‌اند که این دوره یعنی سال 2014 قرار است کنفرانس از 6 تا 9 آگوست در مونترال برگزار شود. به همین دلیل و برای آشنایی بیشتر خوانندگان هفته با «انجمن بین‌المللی مطالعات ایرانی» و کنفرانس پیش رو، با دکتر مهرزاد بروجردی، رییس کنفرانس گفت‌وگو کردیم.
مهرزاد بروجردی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه «سیراکیوز» و بنیانگذار مطالعات خاورمیانه در این دانشگاه است. از او در طول سالیان متمادی فعالیت آکادمیک و تدریس در دانشگاه‌ها تالیفات متعددی به چاپ رسیده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب درخور توجه «روشنفکران ایرانی و غرب؛ سرنوشت نافرجام بومی‌گرایی» اشاره کرد. دکتر بروجردی در سال‌های اخیر ریاست کنفرانس‌ها و مجامع بسیاری را در زمینه تاریخ و سیاست ایران، به عهده داشته است.
دکتر مهرزاد بروجردی گرامی، در ابتدا معرفی مختصری از انجمن ISIS و کنفرانس از زبان شما بشنویم.
انجمن ISIS که سابقا به عنوان Society for Iranian Studies شناخته می‌شد در دهه 60 میلادی با همت تعدادی از اساتید ایرانی که در آمریکا تدریس می‌کردند، ایجاد شد. این گروه، با هدف شناساندن مطالعات ایران به جامعه آکادمیک در سال 1969 میلادی اولین کنفرانس انجمن را در شهر لس آنجلس برگزار کردند که بالطبع کنفرانس بسیار کوچکی بود و در حدود 20 نفر شرکت کننده داشت. فعالیت‌های انجمن ادامه داشت تا اینکه با وقوع انقلاب وقفه‌ای نسبتا طولانی رخ داد، تا اینکه از سال 1998 انجمن دوباره اقدام به برگزاری کنفرانس‌های دوسالانه کرد، که خوشبختانه به طور منظم تاکنون ادامه داشته است و در شهرهای مختلفی مانند واشنگتن، لندن، استانبول و در کالیفرنیای آمریکا برگزار شده است و امسال هم که قرار است در مونترال باشیم که بیش از 400 محقق از بیست کشور دنیا به مونترال خواهند آمد تا در این دوره شرکت کنند.
به تعدد مقالات اشاره کردید. چه بخشی از این مقالات در ژورنال Iranian Studies منتشر می‌شوند و آیا به جز این نشریه، کنفرانس خروجی دیگری برای انتشار تحقیقات ارائه شده دارد؟
تعداد مقالات بسیار بیشتر از آن است که امکان انتشار همه آن‌ها وجود داشته باشد. غیر از آن، برخی از موضوعاتی که ارائه خواهند شد تحقیقات در حال انجام هستند که هنوز تکمیل نشده‌اند. برخی از مقالات ارائه شده در نشریه خود کنفرانس و برخی در نشریات دیگر مربوط به ایران‌شناسی، اسلام شناسی، و یا خاورمیانه منتشر خواهند شد، اما مسلما مانند هرمقاله دیگری Peer-Review خواهند شد. اما مسلما با توجه به حجم زیاد مقالات ارائه شده امکان انتشار 400 مقاله در یک مجلد وجود ندارد. البته در برخی دوره‌ها چکیده مقالات را در کتابچه کنفرانس منتشر کردیم و در این دوره هم چکیده تمام مقالات در وبسایت کنفرانس در دسترس خواهد بود.
آیا ژورنال Iranian Studies خارج از این کنفرانس هم مقاله می‌پذیرد؟
بله، ژورنال محدود به فقط این کنفرانس نیست. ما در سال شش شماره منتشر می‌کنیم و البته کنفرانس این امکان را به ما می‌دهد که مقالات بیشتری را بررسی کنیم. برای این کنفرانس تاریخ پذیرش مقالات و بررسی نهایی ژانویه 2014 بود و پس از آن ما برخی از مقالات را برای ژورنال انتخاب کردیم و در واقع مقالاتی که قرار است منتشر شوند تا پایان سال 2015 از هم اکنون مشخص هستند.
برخی کنفرانس‌های آکادمیک در هر دوره یک «تم» یا موضوع انتخاب و مقالات را حول آن محور پذیرش می‌کنند. شما در کنفرانس‌ها تم دارید؟
نه ما تم خاصی نداریم و موضوع مقالات و سمینارها همیشه همان موضوع کلی «ایران شناسی» است. زیرا این سوژه طیف وسیعی از تحقیقات آکادمیک از ایران پیش از اسلام تا معاصر را شامل می‌شود و امکان محدود کردن آن به یک تم برای هر دوره وجود ندارد. بنابراین همیشه ورودی کنفرانس مقالات آزاد با موضوع کلی ایران‌شناسی و آخرین تحقیقات در این زمینه است.
دور قبلی کنفرانس یعنی سال 2012 که در استانبول برگزار شد، اخباری مبنی بر برخی محدودیت‌ها برای علاقمندان به شرکت در کنفرانس که از ایران ثبت‌نام کرده بودند، منتشر شد. آیا شما وجود این محدودیت‌ها رو تایید می‌کنید؟ ماجرا از چه قرار بود؟
حدود یک دهه پیش ما نام سازمان را از «انجمن ایران‌شناسی» به «انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی» تغییر دادیم. دلیل این تغییر این بود که ما می‌خواستیم فعالیت‌های انجمن را از حالت تمرکز در آمریکا خارج کنیم و خوب سعی کردیم با برگزاری کنفرانس در لندن و سایر نقاط غیر از آمریکا به این تمرکززدایی کمک کنیم. تصمیم برآن شد که یک دوره در میان، یک کشور خارج از آمریکای شمالی به عنوان محل برگزاری انتخاب شود و خوب سال 2012 با توجه به نزدیکی استانبول به ایران، این شهر به عنوان میزبان کنفرانس انتخاب شد. دلیل دیگر انتخاب استانبول این بود که محققینی که از ایران قصد شرکت داشتند نیازی به اخذ ویزا نداشتند و به راحتی می‌توانستند در کنفرانس حاضر شوند. تا اینکه مدتی قبل از شروع کنفرانس روزنامه کیهان شروع کرد به نوشتن مطلب علیه کنفرانس.
مطالب روزنامه کیهان خطاب به چه کسی نوشته می‌شد؟
بیشتر توپ و تشر بود به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایران که چرا اجازه می‌دهید دانشجویان و محققین در چنین کنفرانسی که توسط ضد انقلاب اداره می‌شود، حاضر شوند، حال آن‌که ما یک نهاد کاملا غیرسیاسی و آکادمیک هستیم. متاسفانه جوی که انتشار این مطالب به راه انداخت باعث شد پس از آن جلوی ثبت‌نام علاقمندان از ایران گرفته شود و حدود 40 تا 50 نفر که قبلا اعلام آمادگی کرده بودند برای حضور در کنفرانس استانبول از شرکت بازماندند و البته با این وجود بازهم عده‌ای شرکت کردند و مقالات بسیاری توسط محققین داخل ایران در کنفرانس ارائه شد.
با توجه به این که شما «انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی» هستید. آیا با دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی در ایران ارتباط آکادمیک دارید؟
در حال حاضر روابط ما با تمام محققین به صورت فردی است. ما یک نهاد غیرانتفاعی آکادمیک هستیم که هر فردی از هرکجای دنیا می‌تواند در آن عضو شود. ما نه موضع‌گیری سیاسی می‌کنیم و نه از دولت‌ها کمک می‌گیریم بنابراین رابطه ما به عنوان یک سازمان مستقل با افراد تعریف می‌شود.
اما ارتباط آکادمیک با کشورها لزوما به معنی داشتن موضع سیاسی و یا «ارتباط» با دولت‌ها نیست. برای مثال موضوع و محور تمام فعالیت‌های انجمن، «ایران» است. مسلما دسترسی به منابعی چون اسناد موجود در آرشیو وزارتخانه‌های ایران، اسناد و منابع دانشگاهی و آرشیو کتابخانه ملی یا مجلس در ایران که برای استفاده عموم آزاد است، و حتی پروژه‌های مشترک آکادمیک می‌تواند برای انجمن شما بسیار سودمند باشد بدون اینکه تضادی با ماهیت و اصول انجمن ایجاد کند؟
در این رابطه مشکلات فراوانی وجود دارد. به هرحال دانشگاه‌ها در ایران دولتی هستند و دولت ایران هم تا حال تمایلی به برقراری روابط آکادمیک با ما نشان نداده است. در مورد منابعی هم که اشاره کردید، به همین دلیل ما دسترسی مستقیم و سازمانی به منابع داخل ایران نداریم اما این منابع و حتی نشریات مفید در داخل ایران رابه محققان مستقل که به ایران رفت و آمد می‌کنند و روی پروژه‌هایشان کار می‌کنند معرفی می‌کنیم. اگر به فیس بوک ما سر بزنید در آن‌جا بخشی از این منابع در آن‌جا معرفی شده است. فعلا در همین حد است و ارتباط بیشتری وجود ندارد.
برسیم به مونترال. دلیل انتخاب این شهر برای میزبانی کنفرانس 2014 چه بود؟
ما برای انتخاب محل برگزاری یک سری معیار‌هایی داریم. از جمله اینکه آیا در آن شهر مراکز مطالعات ایرانی وجود دارد، یا اینکه کامیونیتی ایرانی وجود دارد که شاهد شرکت تعداد بیشتری از علاقمندان در کنفرانس باشیم. و همین‌طور مسایل لجستیکی مانند سهولت رفت و آمد و گرفتن ویزا. با در نظر گرفتن اینکه ما سال 2008 در دانشگاه تورنتو کنفرانس داشتیم و تجربه موفقی بود. برای این دوره دانشگاه‌های مک‌گیل و کنکوردیا که هر دو دارای مراکز ایران شناسی هستند از ما تقاضا کردند که کنفرانس را در مونترال برگزار کنیم و پس از بررسی، با توجه به وجود یک کامیونیتی فعال ایرانی و همین‌طور اینکه اکثر اعضا اصلی در آمریکا زندگی می‌کنند و حضورشان در مونترال مشکل نخواهد بود با این پیشنهاد موافقت شد.
بنابراین احتمالا اساتید ایران‌شناسی این دو دانشگاه باید در برگزاری کنفرانس با شما همکاری خواهند کرد. شاید شناخته‌شده‌ترین استاد در زمینه مطالعات ایران دکتر ریچارد فولتز در دانشگاه کنکوردیا باشد. نقش ایشان در این کنفرانس چگونه است؟
به هر حال دانشگاه کنکوردیا کاملا در برگزاری و اجرای کنفرانس مشارکت دارد اما دکتر فولتز که نام بردید، در ابتدا بسیار فعال بودند و همکاری داشتیم اما بعدا بنا به دلایلی این همکاری ادامه پیدا نکرد. منتها با اساتید دیگر و گروه‌های مطالعات ایرانی خصوصا در این دانشگاه و دانشگاه مک‌گیل در ارتباط هستیم.
توضیح می‌دهید چه اتفاقی بین انجمن ایران‌شناسی و دکتر فولتز افتاد؟
اگر اجازه بدهید ترجیح می‌دهم وارد جزئیات نشوم.
بسیار خوب پس از جزئیات عبور می‌کنیم! انجمن ایران‌شناسی تاکنون جوایز زیادی به افراد مختلف اهدا کرده است و برخی عنوان جوایز به طور مداوم به افراد برگزیده اعطا می‌شود. درباره این جایزه‌ها کمی توضیح بدهید. ساز و کار انتخاب برندگان جوایز انجمن چگونه است؟
ما هفت جایزه اصلی داریم که در هر دوره به برگزیدگان اهدا می‌شود. ما برای هر دوره، هیئت تصمیم‌گیری از افراد صاحب‌نظر در حوزه‌های مربوطه تشکیل می‌دهیم که کارشان بررسی و اهدای این جوایز به افرادی است که صاحب صلاحیت شناخته می‌شوند.
دو تا از این جایزه‌ها به تزهای برگزیده دکترا اعطا می‌شود، یکی به پروژه برگزیده در زمینه ادبیات فارسی باشد و جایزه دیگری که از این دوره اهدا خواهد شد، به تز برگزیده در زمینه علوم سیاسی و اجتماعی تعلق خواهد گرفت که این جایزه را به یاد مرحوم مهرداد مشایخی به نام ایشان اهدا خواهیم کرد.
جوایز دیگری هستند که به کتاب‌های برگزیده داده می‌شوند. از جمله «جایزه کتاب یارشاطر» که به عنوان احترام به احسان یارشاطر که از پیشکسوتان ایران‌شناسی در غرب است نامگذاری شده است و جایزه دیگری هم به نام همسر ایشان لطبفه یارشاطر به اثر برگزید در زمینه مطالعات زنان و حقوق بشر اهدا می‌شود.
جایزه‌ای هم به نام مرحوم «سعیدی سیرجانی» دارید. گردآوردنده کتاب ارزشمند «تاریخ بیداری ایرانیان»؟
بله، این جایزه به اهتمام کمک موسسه« Persian Heritage Foundation» از سال 1995 برای بزرگداشت یاد و خاطره سعیدی سیرجانی به کتاب برگزیده در زمینه تاریخ، نقد ادبی و سایر حوزه‌های که مرحوم سیرجانی در آن فعال بودند تعلق می‌گیرد. اما شاید پراهمیت‌ترین جایزه‌ای که انجمن اهدا می‌کند، همان جایزه «دستاورد یک عمر تلاش علمی» باشد که انجمن هر دوسال یک بار به دو محقق، یکی در داخل ایران و یکی خارج از ایران اهدا می‌کند.
به نام برخی افرادی که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند، اشاره می‌کنید؟
بله، به عنوان مثال از محققین داخل ایران، این جایزه به مرحوم محمدحسن گنجی، پدر علم جغرافیای ایران، و خانم ژاله آموزگار از بهترین محققین حوزه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران اهدا شده است. همین‌طور به آقای محمدرضا شفیعی کدکنی که گمان می‌کنم نیازی به معرفی ندارند، همین‌طور به خانم منصوره اتحادیه از تاریخ‌دانان دوران قاجار ما هستند و همین‌طور زنده‌یاد ایرج افشار. و از افرادی که در خارج ایران این جایزه به آن‌ها تعلق گرفته است می‌توان به آقای احسان یارشاطر، دکتر ریچارد فرای از دانشگاه هاروارد و همین‌طور یک محقق فرانسوی به نام گیلبرت لازار اشاره کرد. اسامی تمام برندگان روی سایت انجمن وجود دارد و بالطبع امسال هم نام دو نفر دیگر به این لیست اضافه خواهد شد.
روش عضویت در انجمن شما چگونه است؟ آیا منظور از عضویت همان ثبت‌نام و ارائه مقاله برای کنفرانس‌های دوسالانه است؟
تمام افراد از سراسر دنیا می‌توانند عضو انجمن ما بشوند و این هیچ ارتباطی به حضور یا عدم حضور در کنفرانس ندارد. شما وقتی عضو انجمن شوید می‌توانید ژورنال انجمن یا خبرنامه را دریافت کنید و سایر مزایایی که برای اعضا درنظر گرفته شده است. اما شرکت در کنفرانس درست مشابه تمام کنفرانس‌های علمی مشابه است. افراد متقاضی باید چکیده مقالات خود را ارسال کنند و ما این چکیده‌ها را بدون نام برای یک کمیته کارشناسی در آن حوزه ارسال می‌کنیم و کمیته بر اساس همان چکیده تصمیم می‌گیرد که این مقاله از کیفیت لازم برای شرکت در کنفرانس برخوردار است یا خیر و ما نتیجه را به فرستنده مقاله ارائه می‌کنیم. اگر مقاله پذیرفته شد، فرد باید علاوه بر پرداخت حق شرکت در کنفرانس، در انجمن هم عضو شود، زیرا همانطور که قبلا گفتم انجمن ما هیچ کمک مالی از دولت‌ها دریافت نمی‌کنیم و محل اصلی جبران هزینه‌های برگزاری کنفرانس و سایر هزینه‌ها حق عضویت اعضا و شرکت‌کنندگان در کنفرانس است.
برای ارائه مقاله از سوی محققین آیا فیلتری دارید؟ شرط تدریس یا تحصیل در موسسات آکادمیک؟
نه هیچ فیلتری وجود ندارد. تنها فیلتر کیفیت مقالات ارائه شده است و تاکنون هم برخی از محققین و دانشمندان مستقل، که فعالیت دانشگاهی نداشته‌اند در کنفرانس حضور یافته‌اند ولی خوب به دلیل ماهیت آکادمیک کنفرانس، مسلما بیشتر شرکت‌کننده‌ها دانشجویان و محققین فعال دانشگاهی هستند.
آیا تمام مقالاتی که ارائه می‌شوند به زبان انگلیسی هستند؟
زبان 99 درصد مقالات و در واقع پنل‌های کنفرانس انگلیسی است، اما چند پنل به دلیل اهمیت خاص و یا محدودیت زبان افراد شرکت‌کننده به فارسی برگزار خواهد شد. به عنوان مثال در این دوره آقای «علی دهباشی» سردبیر مجله فرهنگی هنری بخارا از ایران شرکت خواهند کرد و پنل ایشان به فارسی خواهد بود و یک پنل ویژه دیگر هم به فارسی داریم که ارزیابی کارنامه علمی دکتر «حسین بشیریه» است. با توجه به علاقمندی که در ایران به آثار ایشان وجود دارد تصمیم گرفتیم این پنل را به فارسی برگزار کنیم و فیلمی از آن تهیه کنیم تا روی اینترنت در اختیار علاقمندان آثار ایشان در ایران قرار بگیرد.
معمولا در حاشیه کنفرانس‌های این‌چنینی برنامه‌های جانبی علمی و فرهنگی و گاه هنری برگزار می‌شود. شما هم چنین برنامه‌هایی خواهید داشت؟
بله، ما هم معمولا فعالیت‌های فوق‌برنامه در کنفرانس‌ها داریم. معمولا هر دوره چند ناشر مهم در حوزه ایران کتاب‌های خود را ارائه می‌کنند، که امسال هم در حدود ده ناشر آخرین انتشارات خود را به نمایش خواهند گذاشت. همین‌طور یک کنسرت خواهیم داشت که حضور در آن برای شرکت‌کنندگان رایگان است و خانم سپیده رییس سادات و گروه‌شان در شب اختتامیه به اجرای برنامه خواهند پرداخت. معمولا نمایشگاه عکس و آثار هنری هم برگزار می‌شود که تنوع و تعدد آن بستگی به فضا و تعداد سالن‌ها و اتاق‌هایی دارد که در اختیار ما قرار می‌گیرد، برای این دوره هم قطعا چنین برنامه‌هایی خواهیم داشت. جلسات شعرخوانی و مراسم تقدیر از برخی اساتید در شرف بازنشستگی و همین‌طور مراسم رونمایی و امضای کتاب‌ها توسط مولفین از دیگر برنامه‌هایی هستند که در بخش جانبی کنفرانس تدارک دیده شده است.
علاقمندان از چه طریقی می‌توانند برای حضور در کنفرانس به عنوان بازدید کننده ثبت‌نام کنند؟
کنفرانس به روی عموم باز است. علاقمندان می‌توانند ورودی کنفرانس را برای هر سه روز بپردازند، یا اینکه بلیط روزانه برای هر کدام از روزهای برگزاری تهیه کنند. برای دانشجویان هم تخفیف ویژه در نظر گرفته‌ایم. برای دانشجویان برای حضور کامل در سه روز برگزاری کنفرانس 80 دلار و برای افراد عادی 140 دلار در نظر گرفته شده است. که افراد می‌توانند از روی وبسایت یا با حضور در محل کنفرانس در روز برگزاری، ثبت‌نام و کارت‌های شرکت در کنفرانس را دریافت کنند.
در پایان اگر به عنوان رییس کنفرانس صحبت یا موضوع دیگری دارید می‌شنویم؟
من فکر می‌کنم حضور در این کنفرانس فرصت خوبی باشد برای جامعه ایرانی مونترال است. زیرا در واقع بزرگ‌ترین کنفرانس ایران‌شناسی در جهان است و ظرف سه روز، بیش از 100 پنل مختلف با موضوعات متنوع را تدارک دیده‌ایم و این یعنی هرکسی با هر گرایش و علاقه و یا زمینه پژوهشی می‌تواند مطالب مورد‌نظرش را پیدا کند. و با برجسته‌ترین محققینی که درباره ایران کار می‌کنند آشنا شوند. این فرصتی است که به آسانی دست نخواهد داد زیرا مشخص نیست که ما دوباره کی به کانادا برگردیم. دوسال دیگر به اروپا خواهیم رفت و دوره پس از آن احتمالا در آمریکا خواهد بود.
- جولای 22, 2014
- بدون نظر
- انجمن ایران شناسی, ایران شناسی, سامان زمان زاده, مونترال
